Choroby podopiecznych – odleżyny

Rany skóry i tkanek podskórnych, które powstają na skutego długotrwałego i powtarzającego się ucisku, nazywamy odleżynami. Ucisk hamuje prawidłowy przepływ krwi (niedotlenienie tkanek i w konsekwencji ich martwica). Odleżyny są trudne do wyleczenia, dlatego warto im zapobiegać – przede wszystkim dlatego, że nieleczone mogą doprowadzić do zakażenia organizmu, a nawet śmierci chorego.

Czym są i jak powstają odleżyny?

Na odleżyny narażone są najczęściej osoby, które z powodu urazu czy też innej choroby, pozostają w unieruchomieniu lub są zmuszone do korzystania z wózka inwalidzkiego. Zmiany skórne powstają zwykle w miejscach, które stykają się z podłożem – okolice kości krzyżowej, kości ogonowej, pośladków, pięt, bioder. Mogą powstawać również w innych okolicach, takich jak łokcie, kolana, kostki czy potyliczna okolica czaszki lub też w miejscach stale uciskanych przez przykrycie (np. kolanach). Uważa się, że istnieją również inne czynniki, które wpływają na wrażliwość skóry oraz innych tkanek na ucisk oraz zwiększają ryzyko powstania odleżyn. Do przyczyn tych należą między innymi niedożywienie, choroby naczyń skórnych, choroby zmniejszające czucie na skórze (np. porażenia czy neuropatia cukrzycowa).

Prostym przykładem „łagodnej odleżyny” mogą być odczuwane u ludzi zdrowych mrowienie oraz ból, kiedy za długo siedzimy w jednym miejscu lub przez dłuższy czas nie zmieniają nienaturalnej pozycji ciała. Ból i mrowienie wskazują na utrudniony przepływ krwi w zbyt długo uciskanych obszarach. Jeśli stan ten utrzymuje się przez dwie lub więcej godzin – może doprowadzić do uszkodzenia tkanek i ich martwicy.

Objawy odleżyn

Do stale uciskanych tkanek miękkich pokrywających kości coraz słabiej dopływa krew. Pierwszym objawem sygnalizującym, że dzieje się cos niedobrego, jest ból i niewielki obrzęk w miejscu ucisku. Skóra staje się zaczerwieniona W miejscu rumienia (zaczerwienienia) skóra jest nadmiernie ucieplona, może wytworzyć się również stwardnienie tkanki. W pierwszym stadium (w 4-stopniowej skali) po zniesieniu ucisku, rumień ustępuje. W kolejnych stadiach zaczerwienienie nie ustępuje po zwolnieniu ucisku, obrzęk się powiększa, a skóra staje się nadmiernie wrażliwa. Dochodzi do zasinienia, łuszczenia, powstawania pęcherzy. Następnie zniszczenia sięgają całej grubości skóry, aż do granicy z tkanką podskórną. Brzegi rany są odgraniczone, otacza je obrzęk i rumień. Kolejne etapy to zniszczenie tkanek podskórnych, rozprzestrzenianie się zaawansowanej martwicy do powięzi i mięśni, a w niektórych przypadkach sięga nawet do stawów i kości. Stan martwicy tkanek, mięśni, stawów i całych kości jest stadium nieodwracalnym.

Czas gojenia się owrzodzenia jest zależny od jego rozległości oraz głębokości.

Jak zapobiegać i leczyć odleżyny?

odlezyny

W profilaktyce odleżyn najważniejsze jest to, by rozłożyć ucisk tkanki tak, aby nie doszło do niedokrwienia skóry i tkanek podskórnych. Zapobiec temu można poprzez częste zmiany pozycji chorego. Ważne jest również pilnowanie odstępu czasowego pomiędzy zmianami – dwóch godzin – by nie dopuścić do powstania martwicy.

Zbyt dużego ucisku można uniknąć dzięki stosowaniu materaców przeciwodleżynowych. Są one zbudowane z wielu małych komór, które są naprzemiennie wypełniane powietrzem, a pozostałe opróżniane.

Obszary  skóry, które są szczególnie narażone na powstawanie odleżyn, należy również odpowiednio pielęgnować. Miejsca te powinny być suche, powinno się stosować specjalne kosmetyki pielęgnacyjne (np. kremy na odleżyny), dzięki którym utrzymamy prawidłową wilgotność oraz elastyczność skóry. Istotna w profilaktyce odleżyn jest również dieta – trzeba zapewnić pacjentowi odpowiednie odżywienie i nawodnienie. Kilka zebranych wskazówek, które mogą być przy opiece nad osobą starszą w Niemczech pomocne w zapobieganiu powstawania odleżyn:

  • 2 – 3 razy dziennie należy oglądać okolice skóry narażonej na zmiany – to ważne, by móc w miarę wcześnie podjąć działania lecznicze. Jeśli powstało jakieś zaczerwienienie czy zgrubienie – nie powinno się go dotykać.
  • Jeśli chory nie ma możliwości korzystania z materaca przeciwodleżynowego, można wyścielić łóżko owczą skórą – zmniejsza ona ucisk.
  • Zaleca się częste sprawdzanie stanu prześcieradła podopiecznego – rozciąganie go, usuwanie wszystkich zagnieceń czy okruszków, systematyczne zmienianie zarówno prześcieradła, jak i bielizny pacjenta.
  • Pomocnym sposobem jest również używanie wałka do podpierania nóg, żeby nie opierały się one stale na piętach lub gumowych kółek, które podkłada się pod zmienione miejsca na skórze (narażone miejsca można zabezpieczać specjalnymi opatrunkami – najlepszym opatrunkiem, stwarzającym wilgotne środowisko, jest żel hydrokoloidowy). Przydatne są również błony poliuretanowe – pozwalają one na swobodny proces narastania naskórka, zapobiegając jednocześnie zakażeniu. Należy stosować maści/kremy z alantoiną – oprócz tego, że wspomagają naskórkowanie i gojenie się, łagodzą również dolegliwości bólowe i mogą chronić przed rozwinięciem cięższych stadiów owrzodzenia.
  • Skóra chorego wymaga wyjątkowej ochrony – podczas upałów powinno się ją lekko zwilżać, np. wilgotnym gazikiem, natomiast po kąpieli – dokładnie ją osuszać. Jeśli pacjent cierpi na inkontynencję (nietrzymanie moczu), po każdym podmyciu i osuszeniu trzeba dodatkowo zasypać skórę talkiem.
  • W diecie podopiecznego powinna znajdować się witamina C, cynk i duże ilości białka.
  • Zaleca się ćwiczenia z pacjentem – np. wielokrotne zginanie w stawach jego rąk i nóg oraz masowanie ciała oliwką dla dzieci.
  • W momencie, kiedy powstanie martwica, konieczne jest chirurgiczne zaopatrzenie rany.

W późniejszych stadiach leczenie odleżyn jest czasem skomplikowane i bardzo trudne, dlatego za podstawową strategię leczniczą należy przyjąć zapobieganie powstawaniu głębokich zmian odleżynowych. Najważniejsza w leczeniu odleżyn jest profilaktyka i odpowiednio wczesne włączenie leczenia – w stadium naskórkowym, czyli pierwszym – pobudzenie regeneracji naskórka pozwoli na uniknięcie powstania trudno gojących się owrzodzeń.

 

Źródło: